سنگها و کانیها تحت شرایطی که در آن شکل گرفتهاند پایدار می مانند؛ اما با تغییر در شرایط، سنگها نیز تغییرمیکنند. سنگهای دگرگونی، سنگهایی هستند که از تغییر شکل سنگهای قبلی به علت تغییر شرایط فیزیکی (فشار ـ دما) یا شیمیایی و در حالت جامد بهوجود میآیند. پدیده دگرگونی به محو و ناپدید شدن یک یا مجموعهایی از کانیهای متبلور سنگ تعبیر میشود. این تغییرات ممکن است روی سنگهای رسوبی که در شرایط سطحی به وجود آمدهاند یا در سنگهای آذرین که از ماگما متبلور گردیده و یا حتی در سنگهای دگرگونی به وجود آیند.
ه طور کلی میتوان گفت که اگر سنگهای آذرین ، رسوبی و یا حتی دگرگونی مدت زیادی در اعمــاق زمیــن بماننـد، بدون آنکه ذوبشده یا خـُــرد شـوند، در اثر فشار و گرمای زیادی که بر آنها وارد میشود، تغییر پیدا میکنند. این سنگها مانند آجر پخته شده و شکل قبلی خود را از دست میدهند، به طوری که دیگر شباهتی به سنگهای اولیه ندارند؛ سنگهایی که بدین گونه تشکیل میشوند، به سنگ دگرگونی یا دگرگونشده موسوماند.
مونهایی از سنگهای دگرگونی
سنگ ماربل:
سنگ ماربل بر اثر دگرگون شدن سنگ آهک یا دولومیت ایجاد میشود. ماربل اغلب دارای بلورهای درشت است که وجه تمایز آن با سنگهای کربناتی رسوبی می باشد. کانی اصلی تشکیلدهندهی اغلب ماربلها، کلسیت است؛ البته دارای کانیهایی مانند کوارتز، گرافیت، هماتیت، لیمونیت، پیریت و چند کانی دیگر نیز هستند. در ایران، در برابر کلمه ماربل به اشتباه از واژه مرمر استفاده میشود. در حقیقت ماربل یک سنگ دگرگونی است، اما سنگی که برای تجارت در ایران به عنوان مرمر شناخته میشود معادل واژه اونیکس ماربل بوده و عبارت است از یک سنگ لایه لایه نیمه شفاف و ریزبلور (متشکل از کلسیت).
سنگ لوح:
یک نوع سنگ از دگرگونی آرژیلیت، شیل و در موارد خاصی از سنگهای آذرین خیلی ریزبلور – نظیر توفها – به وجود آمده است. ارزش اقتصادی این سنگ به طور اهم به وجود صفحات جدایش، که کلیواژ نامیده میشود، بستگی دارد. این خاصیت در سنگهای لوح متفاوت است. برخی از آنها را میتوان به سادگی به صفحات نازک تقسیم کرد و در برخی دیگر این کار، خیلی به دشواری صورت میگیرد. یخبندان اثر خیلی بدی روی قابلیت جدایش لایهها دارد، لذا سنگ را باید در معدن تا تازه است استخراج کرد.
کوارتزیت:
کانی اصلی این سنگ را کوارتز تشکیل میدهد. گاهی اوقات به طور ناچیز میکا، فلدسپات، آپاتیت و گارنت نیز در آن دیده میشود. رنگ کوارتزیت معمولاً سفید و اگر ناخالصی داشته باشد، رگههایی از خاکستری در آن دیده میشود، که معمولاً ناشی از دگرگون شدن ماسهسنگهای کوارتزیتی است. این سنگ از مقاومت نسبتاً خوبی برخوردار بوده و جهت استفاده برای کف و پله، به کار میآید.